نمونه ای از موارد توسل در کلام و سیره اهل بیت علیهم السلام

نمونه ای از موارد توسل در کلام و سیره اهل بیت علیهم السلام

 

1_توسل امیر المومنین علیه السلام به نبی اکرم صلوات الله علیه و آله و سلم :

 

مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ عِیسَى بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْقُمِّیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ص یَقُولُ إِذَا فَرَغَ مِنَ الزَّوَالِ‌اللَّهُمَّ إِنِّی أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ- بِمُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِمَلَائِکَتِکَ الْمُقَرَّبِینَ وَ أَنْبِیَائِکَ الْمُرْسَلِینَ

خداوندا بتو تقرّب مى‌جویم و وسیله میسازم یا قسم میدهم تو را به حقّ جود و کرمت و تقرّب مى‌جویم بتو به وسیله محمد که بنده تو و رسول تو است و تقرّب میجویم و وسیله مى‌سازم به پیشگاه تو فرشتگان مقرّبت را و پیغمبران مرسل تو

اصول کافی ج 2 ص 545 . ط الاسلامیه 

 

مرحوم علامه مجلسی در تصحیح روایت فوق می‌فرماید:

باب الدعاء فی أدبار الصلوات الحدیث الأول : حسن کالصحیح

مراه العقول ج 12 ص 335 

 

 

 

2 _توسل امیر المومنین علیه السلام به نبی اکرم صلوات الله علیه و آله و سلم قبل ازدفن ایشان :

 

بِأَبِی أَنْتَ وَأُمِّی یَا رَسُولَ اللهِ! لَقَدِ انْقَطَعَ بِمَوْتِکَ مَا لَمْ یَنْقَطِعْ بِمَوْتِ غَیْرِکَ مِنَ النُّبُوَّةِ وَ وَالاْنْبَاءِ وَأَخْبَارِ السَّمَاءِ. خَصَّصْتَ حَتَّى صِرْتَ مُسَلِّیاً عَمَّنْ سِوَاکَ، وَعَمَّمْتَ حَتَّى صَارَ النَّاسُ فِیکَ سَوَاءً. وَلَوْلاَ أَنَّکَ أَمَرْتَ بِالصَّبْرِ، وَنَهَیْتَ عَنِ الْجَزَعِ، لاَنْفَدْنَا عَلَیْکَ مَاءَ الشُّؤُونِ، وَلَکَانَ الدَّاءُ مُمَاطِلا، وَالْکَمَدُ مُحَالِفاً، وَقَلاَّ لَکَ! وَلکِنَّهُ مَا لاَ یُمْلَکُ رَدُّهُ، وَلاَ یُسْتَطَاعُ دَفْعُهُ! بِأَبِی أَنْتَ وَأُمِّی! اذْکُرْنَا عِنْدَ رَبِّکَ، وَاجْعَلْنَا مِنْ بَالِکَ!

 

پدر و مادرم فدایت باد اى رسول خدا، با مرگ تو چیزى قطع شد که با مرگ دیگرى قطع نگشت و آن نبوّت و پیام آوردن (از سوى خدا) و اخبار آسمان بود. ولى مصیبت تو این اثر را داشت که تسلى دهنده در برابر مصائب غیر توست (و با توجّه به این، مصائب دیگر در نظرم کوچک و کم اهمیّت است اضافه بر این) مصیبت تو آن قدر گسترده است که عموم مردم در آن عزا دارند. اگر تو ما را به صبر و شکیبایى امر نفرموده بودى و از جزع و بى تابى نهى نمى کردى، آن قدر بر تو گریه مى کردیم که اشکهایمان تمام شود و این درد جانکاه همیشه برایمان باقى بود و حزن و اندوهمان دائمى، و همه اینها در مصیبت تو کم بود; امّا چه مى توان کرد، چون مرگ چیزى است که نمى توان آن را باز گرداند و قدرت بر دفع آن نیست. پدر و مادرم فدایت باد ما را در پیشگاه پروردگارت یاد کن و ما را همیشه به خاطر داشته باش.

نهج البلاغه خطبه 235 

 

3 _تعلیم توسل به اهل بیت علیهم السلام  توسط امیر المومنین علیه اسلام 
 

مرحوم کلینی با سند معتبر نقل کرده که شخصی در زمان امیر مؤمنان دعا کرده بود ولی اجابت نشد، نزد امیر مؤمنان (علیه السلام) رفت و از مستجاب نشدن دعایش شکایت نمود. حضرت دعای سریع الاجابه را به ایشان یاد دادند که در پایان دعا، حضرت دستور توسل به اهل بیت علیهم السلام را بیان فرموده اند:

17 عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام ابْتِدَاءً مِنْهُ یَا مُعَاوِیَةُ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ رَجُلًا أَتَى أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام فَشَکَا الْإِبْطَاءَ عَلَیْهِ فِی الْجَوَابِ فِی دُعَائِهِ فَقَالَ لَهُ أَیْنَ أَنْتَ عَنِ الدُّعَاءِ السَّرِیعِ الْإِجَابَةِ فَقَالَ لَهُ الرَّجُلُ مَا هُوَ ... وَ أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ أَسْأَلُکَ بِکَ وَ بِهِمْ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا.

معاویة بن عمار گوید: حضرت صادق علیه السلام بدون سخن و پرسشى به من فرمود: اى معاویة آیا نمیدانى که مردى خدمت امیر المؤمنین علیه السلام آمد و از اینکه اجابت دعایش دیر شده بود به آن حضرت شکایت کرد، آن حضرت به او فرمود: چرا دعاى سریع الاجابة را (یعنى دعائى که زود باجابت رسد) نخواندى؟ آن مرد عرض کرد: آن دعا کدام است؟ فرمود: بگو....

و به سوی تو به حق محمد و اهلبیتش رو آورده ام، به حق تو وآنها از شما درخواست دارم که بر محمد وآل محمد دورد فرستی و فلان حاجت مرا بر آورده سازی.

الکلینی الرازی، أبو جعفر محمد بن یعقوب بن إسحاق (متوفاى328 هـ)، الأصول من الکافی، ج2، ص583 ، ح17، ناشر: اسلامیه‏، تهران‏، الطبعة الثانیة،1362 هـ.ش.

سند این روایت معتبر است. علامه مجلسی در اعتبار این روایت می‌نویسد:

الحدیث السابع عشر: حسن.

مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج‏12 ؛ ص455، تهران، چاپ: دوم، 1404 ق.

 

 

4_توسل امام حسین علیه السلام به نبی اکرم علیه و اله السلام و الصلاه :

فلما کانت اللیلة الثانیة ، خرج إلى القبر أیضا وصلى رکعات ، فلما فرغ من صلاته جعل یقول : اللهم هذا قبر نبیک محمد ، وأنا ابن بنت نبیک ، وقد حضرنی من الامر ما قد علمت ، اللهم إنی احب المعروف ، وأنکر المنکر ، وأنا أسألک یا ذا الجلال والاکرام بحق القبر ومن فیه إلا اخترت لی ماهو لک رضى ، ولرسولک رضى.

وقتی شب دوم فرا رسید بار دوم به سوی قبر پیامبر اکرم خارج شد و دو رکعت نماز خواند وقتی از نماز فارق شد ، فرمود : خدایا این قبر پیامبرت محمد است و من پسر ایشان هستم و امری که خودت می دانی برای من پیش امد کرده است ، خدایا من معروف را دوست دارم و از منکر بدم می اید ، ای صاحب جلال و اکرام به حق این قبر و ان کسی که در ان مدفون است از تو می خواهم انچه که مورد رضایت توست . 

بحار الانوار ج 44 ص 328 

 

 

5_ توسل امام سجاد علیه السلام به اهل بیت علیهم السلام : 

إنا نتوسل إلیک بمحمد صلواتک علیه وآله رسولک ، وبعلی وصیه ، وفاطمة ابنته ، وبالحسن والحسین ، وعلی ومحمد وجعفر وموسى وعلی ومحمد وعلی والحسن والحجة علیهم السلام أهل بیت الرحمة .

(خدایا) به واسطه محمد (صلی الله علیه وآله) پیامبرت و به وسیله علی وصی او،‌ فاطمه دختر او، به حسن و حسین، علی، محمد، جعفر، موسی، علی بن موسی، محمد، علی، حسن بن علی و حجت (علیهم السلام) که اهل بیت رحمت هستند، به سوی توسل می‌جویم.

الصحیفة السجادیة، الإمام زین العابدین (ع) ، ص 168،‌ تحقیق : الابطحی الإصفهانی، السید محمد باقر الموحد ناشر : مؤسسة الإمام المهدی (ع) / مؤسسة الأنصاریان للطباعة والنشر - قم – ایران، سال چاپ : 25 محرم الحرام 1411

و یا در قسمت دیگر از دعا می‌فرماید:

فإنی بمحمد وعلی وأوصیائهما إلیک أتوسل ، وعلیک أتوکل ...

خدایا به محمد و علی و جانشینان آنها به سوی تو متوسل می‌شوم، و بر تو توکل می‌کنم ...

الصحیفة السجادیة (ابطحی) - الإمام زین العابدین (ع) - ص 205

 

6_دستور امام صادق علیه السلام در توسل به قبر پیامبر (صلوات الله علیه و اله ) با سند صحیح

امام صادق (علیه السلام) در روایت صحیح به معاویة بن عمار کیفیت زیارت قبر مطهر رسول خدا صلی الله علیه وآله را تعلیم فرموده و در قسمتی از آن چگونگی توسل به آن حضرت را هم یاد داده اند. این روایت را مرحوم کلینی با سه سند نقل کرده است:

عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ:

إِذَا دَخَلْتَ الْمَدِینَةَ فَاغْتَسِلْ قَبْلَ أَنْ تَدْخُلَهَا أَوْ حِینَ تَدْخُلُهَا ثُمَّ تَأْتِی قَبْرَ النَّبِیِّ صلی الله علیه وآله ثُمَّ تَقُومُ فَتُسَلِّمُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه وآله ...

اللَّهُمَّ إِنَّکَ قُلْتَ- وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُکَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِیماً وَ إِنِّی أَتَیْتُ نَبِیَّکَ مُسْتَغْفِراً تَائِباً مِنْ ذُنُوبِی وَ إِنِّی أَتَوَجَّهُ بِکَ إِلَى اللَّهِ‏ رَبِّی وَ رَبِّکَ لِیَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی.

وَ إِنْ کَانَتْ‏ لَکَ‏ حَاجَةٌ فَاجْعَلْ‏ قَبْرَ النَّبِیِّ صلی الله علیه وآله خَلْفَ کَتِفَیْکَ‏ وَ اسْتَقْبِلِ الْقِبْلَةَ وَ ارْفَعْ یَدَیْکَ وَ اسْأَلْ حَاجَتَکَ فَإِنَّکَ أَحْرَى أَنْ تُقْضَى إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

معاویه بن عمار نقل می‌کند که امام صادق علیه السلام فرمود: از وارد شدن به مدینه یا هنگامی که وارد شدی، غسل کن، سپس نزد قبر پیامبر صلی الله علیه وآله برو، بایست و به آن حضرت سلام کن. ... خدایا خودت فرمودی: اگر گروه گنه‏کاران به واسطه گناه بر خود ستم کنند و سپس نزد تو آیند و به واسطه تو از خدا طلب آمرزش کنند و تو از خدا طلب مغفرت کنى البته خواهند دید که خداوند توبه ایشان را پذیرفته و به آنها ترحم مى‏نماید.

و من در حالى که طلب آمرزش کرده و از گناهانم توبه مى‏کنم به نزد پیامبرت آمده ام و ای پیامبر! من به واسطه تو به سوی پروردگار خودم به شما رو آورده ام تا گناهانم را ببخشد.

و اگر حاجت داشتی قبر مطهّر را پشت سر قرار بده و رو به قبله بایست و دو دستت را بلند نما و سپس حاجتت را از خدا بخواه که ان شاء اللَّه مستجاب خواهد شد.

الکافی، ج‏4 ، ص550، ح1، بَابُ دُخُولِ الْمَدِینَةِ وَ زِیَارَةِ النَّبِیِّ ص وَ الدُّعَاءِ عِنْدَ قَبْرِه‏.

این روایت را شیخ طوسی در کتاب «تهذیب الاحکام به آدرس ذیل نقل کرده است:

الطوسی، الشیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن (متوفاى460هـ)، تهذیب الأحکام، ج 6، ص6، تحقیق: السید حسن الموسوی الخرسان، ناشر: دار الکتب الإسلامیة ـ طهران، الطبعة الرابعة،‌1365 ش .

در نقل کامل الزیارات قسمت دستور به توسل به این عبارت آمده است:

یا محمد انی أتوجه بک إلى الله ربی وربک لیغفر لی ذنوبی .

القمی، أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (متوفاى367هـ)، کامل الزیارات، ص 50، تحقیق: الشیخ جواد القیومی، لجنة التحقیق، ناشر: مؤسسة نشر الفقاهة، الطبعة: الأولى1417هـ

مرحوم علامه مجلسی این روایت را صحیح می‌داند و می‌فرماید:

روى الکلینی فی الصحیح ، عن معاویة بن عمار ، عن أبی عبد الله علیه السلام قال : إذا دخلت المدینة فاغتسل قبل أن تدخلها...

کلینی در روایت صحیح از معاویة‌ بن عمار از امام صادق علیه السلام روایت کرده است....

المجلسی، محمد تقی (متوفای1070هـ)، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج 5 ص 326، محقق / مصحح: موسوى کرمانى، حسین و اشتهاردى على پناه‏، ناشر: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور، مکان چاپ: قم‏، سال چاپ: 1406 ق‏

علامه حلی در کتاب «منتهی المطلب» نیز این روایت را صحیح می‌داند:

وصفة زیارته صلى الله علیه وآله ما رواه الشیخ فی الصحیح عن معاویة بن عمار عن أبی عبد الله ( ع ) قال إذا دخلت المدینة فاغتسل قبل أن تدخلها..

کیفیت و چگونگی زیارت رسول خدا صلی الله علیه وآله همان است که شیخ در روایت صحیح از معاویه بن عمار از امام صادق علیه السلام روایت کرده است....

الحلی الأسدی، جمال الدین أبو منصور الحسن بن یوسف بن المطهر (متوفاى726هـ)،‌ منتهى المطلب فی تحقیق المذهب،‌ ج 2 ص 887، تحقیق: قسم الفقه فی مجمع البحوث الإسلامیة،‌ ناشر: مجمع البحوث الإسلامیة - إیران – مشهد، چاپخانه: مؤسسة الطبع والنشر فی الآستانة الرضویة المقدسة، چاپ: الأولى1412

وأما صفة زیارته (صلى الله علیه وآله) فهو ما رواه الکلینی والشیخ فی الصحیح عن معاویة ابن عمار عن أبی عبد الله (علیه السلام) قال : إذا دخلت المدینة فاغتسل قبل أن تدخلها...

اما کیفیت و چگونگی زیارت رسول خدا صلی الله علیه وآله همان است که کلینی و شیخ در روایت صحیح از معاویه بن عمار از امام صادق علیه السلام روایت کرده است....

البحرانی، الشیخ یوسف، (متوفای1186هـ)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة،‌ ج 17 ، ص 424، ناشر : مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة،‌ طبق برنامه مکتبه اهل البیت.

 

7_در روایت صحیح دیگر نیز امام صادق علیه السلام دعایی را تعلیم فرموده اند که توسل نمازگزار را به رسول خدا صلی الله علیه وآله بیان می‌کند:

3 - وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ وَ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالا قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام‏ إِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلَاةِ فَقُلِ: اللَّهُمَّ إِنِّی أُقَدِّمُ‏ إِلَیْکَ‏ مُحَمَّداً صلی الله علیه وآله بَیْنَ یَدَیْ حَاجَتِی وَ أَتَوَجَّهُ بِهِ إِلَیْکَ فَاجْعَلْنِی بِهِ وَجِیهاً عِنْدَکَ‏ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ‏ اجْعَلْ صَلَاتِی بِهِ مَقْبُولَةً وَ ذَنْبِی بِهِ مَغْفُوراً وَ دُعَائِی بِهِ مُسْتَجَاباً إِنَّکَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ.

امام صادق علیه السّلام فرمود: هنگامى که به نماز برخاستى این دعا را بخوان: خدایا من محمّد «صلّى اللَّه علیه و آله» را پیشاپیش حاجت خود قرار میدهم ، و به واسطه او به تو رو می‌کنم. پس تو نیز مرا به واسطه آن حضرت در دنیا و آخرت داراى آبرو گردان، و مرا از مقرّبان‏ قرار بده. و نمازم را به خاطر آن حضرت (و بحقّ) او مورد قبول خویش قرار ده، و گناهانم را به شفاعت او بیامرز، و دعایم را به یمن او مستجاب گردان، که البتّه تو خود آمرزنده و مهربان هستى‏.

الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج‏3 ؛ ص309

مرحوم شیخ صدوق نیز این روایت را در «من لا یحضره الفقیه» و شیخ طوسی در «تهذیب» نقل کرده اند:

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین (متوفاى381هـ)، من لا یحضره الفقیه، ج 1 ص 302، ح 916، تحقیق: علی اکبر الغفاری، ناشر: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

الطوسی، الشیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن (متوفاى460هـ)، تهذیب الأحکام، ج 2، ص287، ح5 باب کیفة الصلاة ، تحقیق: السید حسن الموسوی الخرسان، ناشر: دار الکتب الإسلامیة ـ طهران، الطبعة الرابعة،‌1365 ش .

تصحیح روایت:

این روایت از نظر سند صحیح است و علمای شیعه به این مطلب تصریح کرده اند. علامه مجلسی (مجلسی اول) می‌فرماید:

رواه الشیخ فی الصحیح عنه علیه السلام‏ «إذا قمت إلى الصلاة» الظاهر أنه بعد الإقامة «فقل (إلى قوله) حاجتی» یعنی أسألک بحقه أو اجعله شفیعی‏

شیخ در روایت صحیح از امام صادق علیه السلام نقل کرده که فرمود: هنگامی که به نماز ایستادی، ظاهر روایت این ایت که این دعا بعد از اقامه نماز است. ...

مجلسى، محمدتقى بن مقصودعلى، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه (ط - القدیمة)، ج‏2 ؛ ص268، قم، چاپ: دوم، 1406 ق.

علامه مجلسی دوم نیز سند روایت را «حسن» می‌داند و می‌فرماید:

الحدیث الثالث‏: حسن.

مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول ، ج‏15 ؛ ص96، تهران، چاپ: دوم، 1404 ق.

و در کتاب «بحار الانوار» به صحت سند آن تصریح کرده است:

وَ بِسَنَدٍ صَحِیحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلَاةِ فَقُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی أُقَدِّمُ‏ إِلَیْکَ‏ مُحَمَّداً ص بَیْنَ یَدَیْ حَاجَتِی وَ أَتَوَجَّهُ بِهِ إِلَیْکَ فَاجْعَلْنِی بِهِ وَجِیهاً عِنْدَک‏...

مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار، ج‏81 ؛ ص370، بیروت، چاپ: دوم، 1403 ق.

علامه حلی نیز سند روایت را صحیح می‌داند:

ویستحب له أن یقول إذا قام إلى الصلاة ما رواه الشیخ فی الصحیح عن أبان ومعاویة بن وهب جمیعا عن أبی عبد الله علیه السلام قال : إذا قمت إلى الصلاة فقل اللهم إنی أقدم إلیک محمدا بین یدی حاجتی وأتوجه به إلیک

برای نماز گزار مستحب است وقتی به نماز استاده می‌شود بگوید:‌ آنچه را شیخ در روایت صحیح از ابان ومعاویه بن وهب از امام صادق علیه السلام نقل کرده اند که فرمود: ...

منتهى المطلب (ط.ق) - العلامة الحلی ، ج 1 ، ص 298